De verkenning moet opnieuw | Ollongren hield zich netjes aan de regels

KLASSIEKE BLUNDER: Na twee dagen verkennende gesprekken met de lijsttrekkers van de zeventien nieuw verkozen partijen in de Tweede Kamer, zouden verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren gisterochtend afzonderlijk met Mark Rutte en Sigrid Kaag praten over hoe beide een nieuw kabinet zouden willen vormen. Maar nog voordat Rutte was gearriveerd, ontving Ollongren de uitslag van haar coronatest: die was positief. De verkenner haastte zich uit de Stadhouderskamer richting haar dienstauto, maar in alle haast beging zij een klassieke blunder: haar aantekeningen van de gesprekken hield ze op zodanige wijze vast dat een deel leesbaar op de gevoelige plaat kon worden vastgelegd.

Verkennen en ontkennen: Onder meer was te lezen: „functie elders” voor Pieter Omtzigt en een mogelijke kabinetspositie voor Wopke Hoekstra. De „onderhandelingsstijl” van laatstgenoemde zou een punt van aandacht zijn. „Bizar, dit inkijkje in de aantekeningen van verkenner Ollongren. Onderwerpen die geen van alle met mij zijn besproken en waar zij ook niet over gaat”, was Hoekstra’s verbolgen reactie. Het verweer klonk als volgt: de berichtgeving van de afgelopen dagen over een overspannen Omtzigt zouden van invloed kunnen zijn op de stabiliteit van het CDA als mogelijke coalitiepartner. Ondertussen ontkent ook Rutte het met de verkenners over Omtzigt te hebben gehad. Hij zei verder dat hij namens Kaag aan de pers moest vertellen dat ook zij dat niet had gedaan.

Minister de verkenner: Of dat nog gaat gebeuren, is de vraag. Beide verkenners besloten per direct te stoppen na de blunder van Ollongren. Nu de aantekeningen in de openbaarheid zijn gekomen, kunnen Jorritsma en Ollongren hun werk niet meer „onbevangen en onbevooroordeeld” voortzetten, zo oordeelden ze zelf. Enkele uren laten werden ministers Tamara van Ark (Medische Zorg, VVD) en Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66) als de nieuwe verkenners voorgedragen. Volgens Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib bleek uit een telefonische inventarisatie dat de twee op „een breed draagvlak” kunnen rekenen onder de nieuwe lijsttrekkers. Die moeten per slot van rekening instemmen met de aanstelling. Van Ark en Koolmees zullen hun ministeriële functies blijven vervullen. Bijzonder dat beide daar tijd voor hebben middenin de de derde golf van coronabesmettingen in Nederland...

CATEGORIE-3: Nog even over de positieve testuitslag van Ollongren. Zij liet zich testen nadat maandag bekend was geworden dat demissionair staatssecretaris Mona Keijzer het coronavirus had opgelopen. Gisteren barstte op sociale media een discussie los: had Ollongren zich nou wel of niet gehouden aan het protocol bij bron- en contactonderzoek? Hoe kon zij in afwachting van de testuitslag op haar werk zijn? De coronawoordvoerder van het RIVM sprong vervolgens in de bres voor haar: de ministerraad valt onder categorie-3 contacten. Dat zijn niet-nauwe contacten waarbij de geadviseerde afstand voldoende werd gerespecteerd. Het protocol schrijft dan voor dat de betrokkenen in afwachting van de testuitslag niet thuis hoeven te blijven.

Voorbeeldfunctie: Jorritsma kondigde aan niet in quarantaine te gaan, omdat ze zich aan de regels had gehouden. Maar ja, dat is háár inschatting. Net zoals Ollongren deze voor zichzelf had gemaakt, met alle gevolgen van dien. Er ontstond ook verontwaardiging over Ruttes aanwezigheid in de Tweede Kamer (woensdag de hele dag) terwijl ook hij in afwachting was van een testuitslag (die kwam gisteren negatief binnen). Ook hij volgde de regels naar de letter, al maakt dat geen sterke indruk. „Mensen verwachten in [een] gezondheidscrisis dat leiders letten op de gezondheid van hun omgeving en op die van zichzelf. Dat geeft namelijk een duidelijk signaal af over hoe belangrijk een politicus dit onderwerp vindt”, zegt een hoogleraar psychologie tegen NRC.

Late to the party: De positieve testuitslagen aan het adres van kabinetsleden bleken voor Rutte aanleiding om te besluiten terughoudender te zijn bij het organiseren van fysieke vergaderingen (daar kunnen Nederlanders sinds een jaar over meepraten). Uit voorzorg is besloten dergelijk overleg voorlopig via „communicatietechnologie” te laten plaatsvinden. Dat is een ander woord voor Zoom, of in het geval van politici aan het Binnenhof: Pexip. Dat voorstel zou vanaf vandaag moeten ingaan, maar de agenda rept vooralsnog niet van „via communicatietechnologie”...

LINKS LAAT LOS: In de aantekeningen van Ollongren stond verder onder meer: „de linkse partijen [houden] elkaar niet echt vast”. Tijdens de campagne verkondigden GroenLinks en PvdA dat ze niet zonder een andere linkse partij aan de onderhandelingstafel zouden gaan zitten. Lilianne Ploumen probeerde meteen de lucht te klaren: „Positie van de PvdA was en is niet zonder andere linkse partij aan tafel”. Verder zou een meerderheid in de Eerste Kamer voor geen enkele partij „echt een must” zijn. Een minderheidskabinet kan op „weinig echt enthousiasme” rekenen, maar er is „enige steun”.

Puinruimen: Het eerste wat Van Ark en Koolmees te wachten staat, is het repareren van de schade die de formatie gisteren heeft opgelopen. Zij staan bovendien voor allerlei vragen: moeten alle gesprekken met de zeventien lijsttrekkers opnieuw worden gehouden? Moet er eerst een debat komen met de oude verkenners? Meerdere partijen eisen dit.

WAT WIJ LEZEN: Toen ANP-fotograaf Bart Maat de foto van Ollongren verstuurde, zag hij ineens leesbare letters. Bij het ANP blurren ze weleens elementen op foto’s, zoals persoonlijke informatie die niets bijdraagt aan het beeld. Maar de aantekeningen van Ollongren waren „journalistiek relevante informatie”. Politici in het buitenland maakten soortgelijke blunders.

Op haar laatste zittingsdag stemde de Tweede Kamer gisteren in met de komst van een nieuwe onafhankelijke integriteitscommissie. Het presidium, het dagelijks bestuur van de Kamer, legt daarmee de ‘integriteitslat’ voor de nieuwe Kamerleden een stuk hoger dan voor het vertrekkende parlement, schrijft NRC-redacteur Jos Verlaan. Waar Arib naar eigen zeggen geen formele bevoegdheid had om een Kamerlid als Dion Graus aan te spreken op zijn gedrag, kan de nieuwe commissie dat wel.

Vandaag maakt de Kiesraad de officiële uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen bekend. De Volkskrant verzamelde in samenwerking met Open State Foundation en Pointer de uitslagen van alle stembureaus afzonderlijk.