Schooluitval is een nog steeds groeiend probleem in onze samenleving. Soms komen kinderen op een plek buiten school weer tot leren. Zoals op de onderwijszorgboerderij. Dat is een zorgboerderij waar zowel zorg als onderwijs geboden wordt. De afgelopen twee jaar zijn de resultaten hiervan onderzocht in het onderzoeksproject Iedereeen binnenboord door de inzet van de groene leeromgeving. Hieruit blijkt dat 80% van de onderzochte groep leerlingen via onderwijs op de zorgboerderij weer teruggaat naar school. Zie ook de Factsheet (de samenvatting).

Het doel van dit onderzoek, uitgevoerd door Wageningen University & Research,  Radboud Universiteit, Praktikon en Kohnstamm Instituut, was na te gaan op welke manier onderwijszorgboerderijen bijdragen aan het verder voorkomen van uitval en het bieden van een gunstiger toekomstperspectief aan risicoleerlingen. Concreet volgden de onderzoekers de afgelopen 2 jaar de ontwikkeling van 56 leerlingen op 11 onderwijszorgboerderijen via vragenlijsten en ze interviewden 21 leerlingen en hun ouders en leerkrachten over de werkzame elementen bij het onderwijs op de boerderij.

Uit het onderzoek blijkt dat er bij de leerlingen sprake is van complexe problematiek van vaak langdurige aard. Bijna driekwart van de leerlingen zat thuis. Bijna 60% heeft een grote leerachterstand op de basisvaardigheden lezen, spellen en rekenen, 70% kent tekortschietende executieve functies, zoals grote prikkelgevoeligheid, geringe emotieregulatie en weinig taakgerichtheid. Leerkrachten en ouders zien bij ruim 66% van de leerlingen duidelijke problemen in het sociaal-emotioneel functioneren. Voor het merendeel zijn dit internaliserende problemen zoals teruggetrokken gedrag en depressie.

80% keert terug naar school

Het positieve nieuws is, dat uit het onderzoek blijkt dat onderwijs aanbieden op de zorgboerderij helpt: 80% van de leerlingen gaat weer terug naar school. Met name de executieve functies verbeteren en de sociaal-emotionele problemen nemen af tijdens de boerderij-periode. Hierdoor kan een leerling weer tot leren komen.

Wat volgens het onderzoek werkt is de combinatie van een niet-schoolse ‘groene’ omgeving en een pedagogische en didactische aanpak met veel aandacht voor iedere leerling, waarbij hij of zij zich veilig en gehoord en gezien voelt. Daarnaast is de afwisseling tussen school- en boerderij-activiteiten helpend, zoals omgang met dieren en buiten zijn.

Jezelf leren kennen

De pedagogische aanpak is erop gericht dat een leerling zichzelf leert kennen, leert begrijpen hoe zijn/haar gedrag op anderen overkomt, en dat hij of zij handvatten krijgt om ander gedrag aan te leren. De didactische aanpak kenmerkt zich door aansluiting bij ieders niveau en het zetten van kleine stapjes.

Er worden dagelijks individuele doelen gesteld, die ook worden geëvalueerd. Hierbij krijgen leerlingen veel positieve feedback en complimenten. Dit alles leidt tot een beter zelfinzicht, een betere werkhouding, meer zelfvertrouwen en uiteindelijk tot persoonlijke groei.

In een vervolgonderzoek worden de leerlingen gevolgd nadat ze weer zijn ingestroomd in het onderwijs. Door de langere volgtijd kan ook het langduriger effect op het leren en het gedrag worden onderzocht, en ook of de leerlingen zich in het onderwijs hebben kunnen handhaven.

Onderzoeksleider Jan Hassink van Wageningen University & Research blikt tevreden terug: “Het is mooi om te zien hoe betrokken en professioneel er op de onderwijszorgboerderijen wordt gewerkt. Leerlingen die waren uitgevallen krijgen weer toekomstperspectief.”

De zorglandbouw staat er goed voor. Meer dan 900 bij de Federatie aangesloten zorgboerderijen bieden jaarlijks meer dan 30.000 cliënten goede zorg. Jongeren, ouderen, mensen met een psychische aandoening of verstandelijke beperking: allerlei doelgroepen ervaren dagelijks of wekelijks de kernwaarden van de zorglandbouw, samen te vatten onder Samen, Buiten, Gewoon.

Tijdens de Open dag op 1 juni stellen zorgboerderijen in het hele land hun erf open, zodat bezoekers het zelf ook kunnen ervaren. Je kunt op zorgboeren.nl zien welke zorgboerderij meedoet. De meesten zullen op 1 juni open zijn, een enkeling kiest een andere dag. Dit is te zien op de wesite. Daar staan nu nog enkelen, maar die teller loopt de komende weken snel op. Uiteindelijk zullen er naar verwachting meer dan 100 zorgboerderijen meedoen door het hele land.

Wat is er te doen? Vaak kun je dieren aaien, de moestuin bewoneren, bloemen plukken, een speurtocht doen, zijn er marktkraampjes, lekker hapjes en drankjes en muziek. 

De zorglandbouw laat graag aan jou zien hoe zij zorg biedt, namelijk innovatief en kleinschalig. Door de verdergaande vergrijzing is de vraag naar ouderenzorg enorm, maar ook in de jeugdzorg piept en kraakt het. De zorgkosten rijzen de pan uit: we stevenen af op 25% van het Bruto Nationaal Product. Daarbij lopen personeelstekorten op en de werkdruk is daardoor soms bijna onhoudbaar. Preventie en innovatie om de zorg in de toekomst betaalbaar te houden, zijn dus onontbeerlijk. In de zorglandbouw is dit aan de orde van de dag.

Zo is systemisch werken het uitgangspunt: vooral bij jeugd en ouderenzorg wordt het netwerk van de deelnemer actief bij de zorg betrokken. Ook spelen zorgboeren een rol in het voorkomen en opvangen van schooluitval. Steeds meer zorgboeren bieden onderwijs aan op de zorgboerderij, bij voorkeur in samenwerking met scholen. Het blijkt een effectieve manier om kinderen die vast lopen op school weer op de rit te krijgen. Als ouderen naar een zorgboerderij gaan, krijgen ze niet zelden een opleving, waardoor ze langer thuis kunnen blijven wonen. Mantelzorgers kunnen door de zorgboerderij even op adem komen en zo wordt zwaardere (en duurdere) zorg voorkomen.

Werken in een kleinschalige informele setting waar je als medewerker ook je inbreng kunt hebben, vergroot het arbeidsplezier. Personeelstekorten zijn in de zorglandbouw dan ook kleiner dan in de reguliere zorg. Er zijn zelfs zorgboerderijen met wachtlijsten voor medewerkers.  

Tijdens de Open dag laten we dit allemaal zien en maken er een feestje van. Kom je ook?