juni 2019

bekijk deze nieuwsbrief in uw browser

Terugblik

CIUTI 2019, 3-5 juni

Het CIUTI-congres voor de disciplines vertalen en tolken werd dit jaar georganiseerd aan de Monash University in Melbourne. Cornelia Wermuth (KU Leuven, Campus Sint-Andries Antwerpen) gaf er een presentatie over de rol van crowdsourcing en online samenwerking bij het vertalen van medische terminologie. De classificatiesystemen en terminologieën die het medische vakgebied vooral gebruikt, zijn, zoals bijvoorbeeld SNOMED (Systematized Nomenclature of Medicine Clinical Terms), doorgaans Engelstalig en moeten in landstalen omgezet worden voor nationale gezondheidszorg. Gezien de grote omvang van deze systemen zijn vaak automatische vertaaltechnieken toegepast, gevolgd door correctie door menselijke vertalers en domeinexperts. Ook een alternatieve weg op basis van crowdsourcing blijkt echter succesvol, waarbij niet de medische vertalers maar artsen klinische concepten vertalen en valideren. Medische vertalers en terminologen nemen de rol op zich van taalkundige correctoren. Vertalingen gebeuren met een cloudgebaseerd vertaalbeheersysteem met een geïntegreerde CAT-tool. Aan bod kwamen in de lezing de voordelen, uitdagingen van deze rolverdeling en de toegevoegde waarde van een werkwijze waarbij medische experts vertalen, alsook implicaties voor de verbetering van de vertaalkwaliteit en de bruikbaarheid in de klinische praktijk.

Nordterm 2019, 11-14 juni

In Kopenhagen vond de tweejaarlijkse editie plaats van de Nordterm-conferentie. Nordterm is een samenwerkingsverband van organisaties en instanties in Noord-Europese landen, die zich richten op terminologiegerelateerde werkzaamheden, opleiding en onderzoek. Het accent van het conferentiethema lag ditmaal op de relatie van terminologie en taaltechnologie.

Frieda Steurs (INT) hield er een lezing onder de titel Terminology 4.0: Enabling Knowledge Exchange and Transfer. Meer specifiek werd ingegaan op een aantal nieuwe trends in terminologiebeheer. Het onderzoeksproject SCATE werd toegelicht, en meer bepaald daarin het aspect terminologiebeheer voor vertalers. SCATE staat voor Smart Computer-Aided Translation Environment en is erop gericht om de (digitale) vertaalomgeving voor de vertaler beter in te richten. Het gaat hier met name om verbeteringen in de vertaaltechnologie (machinevertaling en CAT-tools), maar ook heel specifiek om verbeteringen aan de automatische terminologie-extractie vanuit vergelijkbare corpora en het verbeteren van de workflow voor terminologiewerk bij het vertaalproces.

Een tweede deel ging dieper in op het belang van terminologie in de kenniseconomie. Het TermNeXT-project besteedt aandacht aan verschillende aspecten van terminologiebeheer: het economisch belang van terminologiebeheer voor het bedrijfsleven en de overheid; het ontwikkelen van nieuwe hulpmiddelen voor interdisciplinair terminologie-onderzoek, kwaliteitsstandaarden voor terminologiebeheer en het toepassen van terminologiebeheer voor het faciliteren van sociale inclusie en toegankelijkheid van informatie voor minderheidsgroepen. Meer informatie over het TermNeXT-project vindt u in: B. Ahrens e.a. (ed.) Verschmitzt!: Von Terminologie und Terminologen. Festschrift für Klaus-Dirk Schmitz, p. 188 -189.

Nieuws

Webrubrieken van het Expertisecentrum Nederlandstalige Terminologie

De overheveling van de sectie NedTerm van het Taalunieversum die in de vorige nieuwsbrief al was aangekondigd in verband met online termenlijsten, krijgt verder haar beslag. Vanaf juli nemen de terminologierubrieken van de INT-website de rol van NedTerm over. Zo is intussen ook uit de categorie ‘hulpmiddelen’ van NedTerm het onderdeel “Terminologietools” verplaatst. Daarbij heeft een gedeeltelijke herstructurering plaatsgevonden en zijn de data ook geactualiseerd. Het doel is voortaan die hulpmiddelen op te nemen die direct verband houden met terminologie of die beschikken over een ingebouwde terminologiecomponent. De volgende acht subrubrieken komen aan bod:

• Alignering
• Corpusanalysetools
• Online concordantie
• Termextractie
• Terminologiebeheer – onafhankelijke applicaties
• Vertaalgeheugens met geïntegreerde terminologiemodule
• Vertaalprojectbeheer met geïntegreerde terminologiemodule
• Zoekapplicaties

Via een vast stramien van beschrijvingskenmerken kan men zich snel een algemeen beeld vormen van de betreffende applicaties. Afhankelijk van de relevante of beschikbare informatie van de producenten komen aan de orde: de algemene beschrijving en de  technische beschrijving, gevolgd door de elementen Taal, Opmerking, Licentie, Website, Producent en Contact. Via de respectievelijke doorkliklinks kan men zich over de betreffende aspecten verder oriënteren.

Geactualiseerde informatie is ook beschikbaar voor de rubriek opleidingen. De klemtoon ligt daarbij vooral op het aanbod in Nederland en Vlaanderen. Na een algemene beschrijving vindt u specifiekere gegevens over de aanbieder, een doorkliklink naar de website van de inrichtende instantie, een contactmogelijkheid, het doel en de doelgroepen van de opleiding en eventueel duur en studiepunten.

eLex 2019

In de internationale eLex-congressen staat weliswaar lexicografie centraal maar ze bieden doorgaans ook relevante informatie voor wie in terminologie is geïnteresseerd. Het overkoepelende thema van eLex 2019 (1 - 3 oktober) is ‘smart lexicography’. Naast handig gebruik op smartphones komt ook slim gebruik en hergebruik van de inhoud van woordenboeken aan bod. Het tweede aspect behandelt vragen die zich tevens voor terminologieverzamelingen laten stellen: hoe integreert men op zich staande woordenboeken in netwerken of zelfs in verschillende technische hulpmiddelen en brengt men een toenadering of samenhang tot stand met grotere kennisgehelen als het semantische web. Naast deze algemene vraagstelling komen onderwerpen aan bod die in de titel expliciet verband houden met een terminologische invalshoek. We noteren uit het programma o.a.:

• Semantic annotation of named bays for their representation in a terminological knowledge base
• DiCoEnviro, a multilingual terminological resource on the environment: the Brazilian Portuguese experience
• Communities of related terms in Karst terminology co-occurrence network

Ook in de postersessies komen terminologische onderwerpen aan bod. Meer informatie vindt u op de congreswebsite.

tekom/tcworld 2019

Traditioneel biedt het programma van de tekom/tcworld-conferenties in Stuttgart presentaties over terminologie. In de editie van dit jaar van 12 tot 14 november zijn de Duitstalige bijdragen sterk vertegenwoordigd. Een greep uit de vele thema’s: uniformering van terminologie volgens duidelijke regels, een workshop over efficiënte werkwijzen voor definiëring en termaanduiding in technische communicatie, de relaties tussen begrippen in samenhang met het semantische web, de efficiënte benutting van de descriptieve fase ten behoeve van prescriptief terminologiewerk, nieuwe DIN- en ISO-normen voor terminologie en hun ondersteunende rol voor terminologiewerk enz. Engelstalige lezingen hebben onder meer betrekking op terminologie in het tijdperk van de artificiële intelligentie en een behendige aanpak van terminologie in geval van beperkte middelen en tijd. Wie het volledige programma wil inzien, kan dat hier.

COTSOES

Aan de publicatielijst op de COTSOES-website is na de Franse versie nu ook de Duitse tekst van de aanbevelingen voor terminologie toegevoegd. Deze versie betreft de derde, geheel herwerkte editie. Met deze aanbevelingen wil de CEOV (conferentie van Europese Overheidsvertaaldiensten) de ervaring van verschillende overheidsdiensten beschikbaar maken en een aantal terminologische principes en een model van een terminologiefiche toelichten. Doel is door deze principes en dit model in acht te nemen, de kwaliteit van terminologiewerkzaamheden en documentbehandeling binnen de diensten te waarborgen.

Terminology without borders

Het project Terminology without borders is verder uitgebreid met nieuwe domeinen. Na de start met een medische termbank zijn verder toegevoegd of in ontwikkeling: YourTerm Mare over maritieme veiligheid, schepen en visserij, YourTerm Fem voor vrouwenrechten en gendergelijkheid en YourTerm Education voor onderwijsgerelateerde terminologie voor vluchtelingen.

De basisidee is onmiddellijk te voorzien in terminologische behoeften en zo communicatie bij de beoogde doelgroepen te ondersteunen, zoals tijdens internationale missies en in crisissituaties. Binnen deze toepassing past ook het streven om op langere termijn een app te ontwikkelen.

De database maakt gebruik van framegebaseerde en cognitieve inzichten en plaatst concepten binnen prototypische categorieën die verbonden zijn door een groep prototypische semantische relaties met rollen als agent, process, patient, location enz.

Termalignering voor Digital Humanities

In de Proceedings of the 1st International Workshop on Open Data and Ontologies for Cultural Heritage (Odoch) (Rome, 3 juni) verscheen een bijdrage over de alignering van termen met betrekking tot cultureel erfgoed, uit de datasets van zowel thesauri als formele ontologieën (p. 37-48). Een term uit het brondatabestand wordt dan op grond van overeenkomsten in betekenis en definitie verbonden met een term uit het doeldatabestand. Bijzondere aandacht in dit proces moet daarbij uitgaan naar de chronologische en culturele afstand tussen de concepten. Als voorbeeld voor dergelijke verschuiving wordt een term uit een project over middeleeuwse culinaire recepten aangehaald, namelijk het Oudfranse `blanc mengier' dat een maaltijd aanduidde bereid met wit vlees of vis, terwijl het hedendaagse 'blanc-manger' naar een met melk bereid gerecht verwijst. Automatische termverbinding is in vele situaties niet mogelijk maar vergt de tussenkomst van een domeinexpert. Het werkproces dat deze volgt om de interoperabiliteit van de data tot stand te brengen, wordt vervolgens geschetst aan de hand van de online applicatie Heterotoki. Een verwant onderwerp wordt door de auteurs ook behandeld op Digital Humanities 2019 (Utrecht, 9-12 juli) in verband met archeologietermen.

Tools en bronnen

Conversietools

In verband met terminologiebeheer heeft SDL* een aantal frequente vragen verzameld en voorzien van een beknopt, informatief antwoord, vaak met visuele ondersteuning van een korte video. Voor de tools signaleren we graag de mogelijkheden om een Excel-woordenlijst te converteren in een termbank en omgekeerd. Dit kan met de gratis Glossary Converter app (wel registratie vereist) of met aan te schaffen tools. De Glossary Converter app kan ook worden gebruikt om TMX-bestanden (translation memory exchange-formaat) in een SDL Multiterm-termbank te converteren. U kunt de informatie downloaden na registratie.

LexArt

LexArt is een database die zich onderscheidt van een frequent voorkomend beeld van de terminologie: niet gericht op de taalbehoeften van de zakelijke wereld maar op de terminologie van de grafische kunsten en niet synchroon maar historisch georiënteerd. De termen zijn verzameld uit kunsttheoretische boeken over de schilderkunst en grafiek die verschenen in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Nederland in de periode 1600-1750. Ook de Nederlandstalige terminologie is daarmee vertegenwoordigd.

De termen worden ontsloten in een lexicaal netwerk met verwante woorden zoals synoniemen, antoniemen en gerelateerde termen, een taalkundig netwerk volgens de oorspronkelijke taal en een conceptueel veld met tien hoofdconcepten waarbinnen de termen vallen. Behalve de termverzameling zijn ook doorklikmogelijkheden voorzien naar de historische teksten zelf.

Uitgelichte term

duurzaam toerisme

Het is volop zomer en veel mensen kijken uit naar een welverdiende vakantie. Milieubewuste reizigers kunnen tegenwoordig kiezen voor duurzaam toerisme. Dat is een kleinschalige vorm van toerisme naar natuurgebieden, zonder dat er door de toerist aan de natuur schade wordt toegebracht en waarbij de toerist aandacht heeft voor de lokale gebruiken en cultuur van de bezochte plaats, aldus het Algemeen Nederlands Woordenboek (ANW). Reisorganisaties spelen hierop in door bijvoorbeeld treinreizen in plaats van vliegreizen aan te bieden, en samen te werken met lokale accommodaties in plaats van met grote hotelketens. Duurzaam toerisme wordt ook wel ecotoerisme of natuurtoerisme genoemd.

Meer reistermen op ivdnt.org

Berichten van NL-Term

Bestuurswijziging

Willy Martin heeft zijn functie als voorzitter van NL-Term neergelegd. Hij wordt opgevolgd door Marcel Thelen (voorheen vicevoorzitter) en Joost Buysschaert die als covoorzitters zullen optreden. Verder zijn Frieda de Vos en Hennie van der Vliet toegetreden als leden van het bestuur.
 

TiNT-dag 2019

De datum voor de TiNT-dag 2019 is bekend. TiNT 2019 zal plaatsvinden op vrijdag 29 november. Locatie en verdere details volgen nog. TiNT staat voor Terminologie in het Nederlandse Taalgebied en wordt georganiseerd door NL-Term.
 

Nieuwe website

NL-Term werkt hard aan een nieuwe website. Vorm en inhoud zullen worden vernieuwd. Daarnaast zal er een interactief forum worden ingericht. Leden van NL-Term zullen zich hiervoor kunnen aanmelden en onderling communiceren. Zodra alles in de lucht is, krijgen alle leden een mail met verdere informatie.

Agenda

• 2 - 6 september 2019, Antwerpen (België): 4th International Summer School in Translation Technology

• 8 - 12 juli 2019, Wenen (Oostenrijk): Termnet International Terminology Summer School
• 10 - 12 juli 2019, Padua (Italië): LSP 2019
• 11 - 12 juli 2019, Wenen (Oostenrijk): eTransFair Conference
• 17 - 18 oktober 2019, Vilnius (Litouwen): 3rd International Conference on Terminology
• 25 oktober 2019, Karlsruhe (Duitsland): DTT-Grundlagenseminar „Grundlagen, Werkzeuge, Prozesse“
• 7 - 9 november 2019, Athene (Griekenland): 12th Conference "Hellenic Language and Terminology"
• 12 - 14 november 2019, Stuttgart (Duitsland): tcworld conference 2019