Ook RIVM wil meer perspectief | Hoe online ca mpagne het speelveld verandert

MEER PERSPECTIEF: Het lijkt een bijzonder lastige taak voor het kabinet: juist in de periode waarin de derde golf op uitbreken lijkt (de ziekenhuisopnames dalen niet langer en stijgen zelfs een beetje) zou het perspectief moetenbieden. En toch is dat juist wat er vanavond van demissionair premier Mark Rutte (VVD) en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid, CDA) gevraagd wordt. Zelfs het RIVM vraagt daarom: Jaap van Dissel heeft er achter de schermen op aangedrongen, zeggen twee bronnen tegen NRC. En de gedragsunit van het RIVM waarschuwt dat mensen zich wel aan de regels wíllen houden, maar dat dat steeds moeilijker wordt. De verkiezingscampagne draagt daar aan bij, stelt de gedragsunit tegen de NOS: de bevolking gaat er dan rekening mee houden dat politici ook afwegingen gaan maken die in hun voordeel zijn.

CORONA IS GEEN CAMPAGNE: Maar veel versoepelingen zullen er naar verwachting niet worden aangekondigd: de middelbare scholen gaan waarschijnlijk wel open. Althans, een beetje. Minister De Jonge vertelde vorige week in het Jeugdjournaal hoe dat ongeveer zou gaan: niet allemaal tegelijk naar school, maar de ene helft in de ochtend en de andere helft in de middag, bijvoorbeeld. Ook mogen de kappers waarschijnlijk weer aan het werk. Maar de avondklok blijft, die wordt waarschijnlijk met drie weken verlengd. Dat wil zeggen: tot 23 maart, dus geldt de avondklok ook op verkiezingsdagen. Volgens de NOS overweegt het kabinet om de avondklok op die dag één avond op te schorten, op de 17 maart als er na 21 uur stemmen worden geteld - juist om te laten zien dat de beslissingen niet door de verkiezingen zijn ingegeven. Er lijkt ook geen persconferentie rond de verkiezingsdagen te komen.

CORONA IS WÉL CAMPAGNE: Ondertussen valt de grootste lobbyclub voor versoepelingen uit elkaar: economen Barbara Baarsma en Coen Teulings hebben aangekondigd uit Herstel-NL te stappen, dat een grote campagne is gestart om de samenleving weer te heropenen. Een reden voor hun vertrek geven ze niet. Voorzitter Robin Fransman claimt overigens dat hij door het kabinet is benaderd om de campagne stil te zetten tot na de verkiezingen, maar dat gaat Herstel-NL niet doen. Hoe dan ook, erg uitvoerbaar waren de plannen niet, liet Zondag met Lubach al zien.

NIEUW STRIJDTONEEL: Geen huis-aan-huisbezoeken, geen rode rozen of flyers uitdelen in een kluwen mensen op het plein, geen borrels of meet-ups met opgestroopte mouwen - door het coronavirus kan het allemaal niet. En dus wordt het belangrijkste strijdtoneel van de verkiezingen de sociale media. Partijen hebben geprobeerd voorafgaand aan de verkiezingen afspraken te maken over microtargeting, waarbij gericht boodschappen worden verzonden aan hele specifieke groepen, soms op basis van gevoelige persoonlijke data. Maar de gedragscode die uiteindelijk werd ondertekend bleef vaag: partijen beloofden zich aan „ethische grenzen” te houden zonder te zeggen wat dat inhoudt. Wie partijen er naar vraagt, krijgt vaak geen antwoord - VVD wilde bijvoorbeeld helemaal niet op de vragen ingaan.

WIE PROFITEERT? De nieuwe arena kan overigens wel eens gevolgen hebben voor de verkiezingsuitslag: partijen die gewend waren om met een grote achterban de straat op te gaan, moeten plotseling schakelen naar online campagne voeren. Dat is niet vanzelfsprekend: wie de afgelopen jaren heeft geïnvesteerd kan de stap makkelijker maken dan anderen. En dus komen andere partijen bovendrijven. FVD won vier jaar geleden bijvoorbeeld al vanuit het niets twee zetels door een voor Nederlandse begrippen grote Facebookcampagne. VVD en GroenLinks voelen zich er ook thuis, partijen als PvdA blijven wat achter.

UIT HET BOEKJE VAN TRUMP: De FVD voert overigens een geheel eigen campagne en gaat wel de straat op. De campagne is gebaseerd op die van Donald Trump, ziet oud-Amerika-correspondent Guus Valk. Zelfs Trumps Space Force duikt op - Thierry Baudet wil „een eigen ruimtevaartprogramma” voor Nederland, inclusief maanlanding, zei hij zondag in Tholen. Hij gooide er afgelopen weekend sowieso omstreden uitspraken uit: zo zei Baudet dat hij trots is op het koloniale verleden van Nederland en dat de excuses van de koning aan Indonesië onzin zijn. Hij hoopte dat zijn aanhang „het grootste civiele leger dat dit land ooit gekend heeft” zou vormen en waarschuwde dat Nederland misschien wel aan de vooravond van duizend jaar diaspora staat.

MAAR... WAAROM? Maar wat het meeste stof deed opwaaien: Baudet stelde dat hij de Neurenbergprocessen, waarin kopstukken van nazi-Duitsland werden veroordeeld, niet legitiem vindt. Hij deed dat in antwoord op een vraag uit het publiek, over of de zittende politici niet vervolgd zouden moeten worden. Baudet sprak daarmee de Holocaust goed, zo was de kritiek. Toch is dat standpunt niet helemaal controversieel, legt jurist Marieke de Hoon aan NOS uit. „Hij zegt dat destijds het internationaal strafrecht nog niet zo ver gevorderd was om supranationaal stafrecht te vervolgen, daar kun je inderdaad discussie over hebben”, aldus De Hoon. Het is wel een minderheidsstandpunt, de meeste juristen vinden dat misdaden tegen de menselijkheid al wel voldoende in het internationale recht verankerd waren. Blijft de vraag staan: waarom wilde Baudet zo graag de Neurenbergprocessen erbij slepen?

CAMPAGNEUPDATE: Dan nog even een overzicht van de laatste ontwikkelingen bij alle partijen: