Eeuwenlang werden haarwerken gemaakt als herinnering aan overleden dierbaren of symbolische bezegeling van een bloedband of vriendschap. Vooral in de negentiende eeuw bloeide deze traditie. Haarlokjes werden in medaillons gedaan of er werden ‘schilderijtjes’ gemaakt met haar als materiaal. Soms maakte men een 3D-voorstelling, zoals bij het Haarboeket familie De Hoog, het absolute hoogtepunt in deze bijna vergeten traditie.

Er waren speciale kunsthaarwerkers, maar dames werden aangemoedigd zelf aan de slag te gaan met haar van familie en vrienden. Dit gebeurde bijvoorbeeld in het damesblad Penélopé (1821-1835). Het blad beschreef de verschillende technieken, gaf tips & tricks en plaatste voorbeelden. “Wie toch heeft niet gaarne eenen ketting van het haar eener geliefde vriendin of bloedverwante, vooral wanneer men dien zelf, op eene gemakkelijke en onkostbare wijze vervaardigen kan.”

De traditie van het maken van haarwerken bestaat niet meer, maar vele kunstenaars gebruiken haar als materiaal in hun werk. Linda Molenaar doet dat bijvoorbeeld. In haar poëtische sculpturen en performances gebruikt ze regelmatig menselijk haar. Bekend is de harp met haar. Molenaar geeft een performance tijdens de presentatie van het gerestaureerde haarboeket.

Samen restauraties mogelijk maken

Nieuwe aankopen steunen, maar ook zorgdragen voor wat er al is. De Vereniging Rembrandt draagt bij aan restauraties voor musea zodat wat wij met elkaar hebben verzameld ook optimaal kan worden getoond.
De leden van de Vereniging Rembrandt - inmiddels zijn het er 17.500 - helpen musea al sinds 1883 met aankopen van topkunst. Voor ons museum is met steun van de Vereniging het haarboeket met mensenhaar uit 1871 gerestaureerd.
Help mee, en sluit u aan. Dat kan voor €75 per jaar. Als dank ontvangt u de Rembrandtkaart, die vrije toegang biedt tot meer dan 125 kunstmusea, uitnodigingen voor speciale activiteiten en drie keer per jaar ons kunstmagazine met nieuws en achtergrondverhalen over de kunst die wij met elkaar delen.
 

Over het restaureren van haarwerken is weinig bekend. Twee restauratoren waagden zich aan deze klus. Nancy Knaap (specialist organische materialen)  en Bella Zurcher (specialist etnografica),  bijgestaan door een team van experts uit diverse musea. Eerst werd heel goed gekeken en werd een plan gemaakt. Er werden monsters genomen en geanalyseerd. Alle takjes en bloemen zijn genummerd en stuk voor stuk schoongemaakt.

Vader Jan Willem de Hoog was bakker en bestuurder in Geertruidenberg. Zijn zoon, ook Jan Willem, maakte dit boeket  in 1871 als verjaardagscadeau. Hij gebruikte haar van zijn ouders en al hun kinderen, ook van de gestorvenen. Slechts een van de kinderen De Hoog kreeg zelf kinderen. In 1914-1915 werden takjes met hun haren toegevoegd. Het boeket kan worden gezien als een uiting van familietrots en bleef tot 2008 in de familie.

Op 12 december presenteren we ook een magazine gewijd aan de restauratie en de traditie van het maken van herinneringswerken met haar. De hoofdartikelen gaan over de restauratie en geschiedenis van het haarboeket. En verder is er te lezen over de restauratie van de vitrinekast, haarsieraden en moderne kunst met haar. De inleiding is van Rudi Ekkart.

De restauratie was een heel project. Niet alleen moesten boeket en vitrinekast worden gerestaureerd. Er moest daarna ook een veilige en mooie plek komen in het museum, bij de andere haarwerken. Het boeket moest ook goed worden uitgelicht met ledspots. Gelukkig zijn er fondsen die dan willen helpen. Naast de Vereniging Rembrandt, waren dat het Mondriaan Fonds en het Cultuurfonds.