Wie komt er na Merkel?

TAKE IT EASY: Maar eerst een blik op het enige wat Europa in deze donkere weken een beetje hoop geeft: de vaccinatiecampagne. De afgelopen weken struikelden Europese landen uit de startblokken bij de start van het prikken – met Nederland als slepend been helemaal achteraan. Die slotpositie is inmiddels al een beetje ingelopen, maar alleen omdat andere landen (looking at you, Frankrijk) het nóg slechter doen. Na eerder geworstel met blijvende virusgolven, grenssluitingen en reisbeperkingen staat Europa er weer niet fraai op.

Prikkende vingers: Geen wonder dat beschuldigingen al weken in de lucht hangen. Vooral in Duitsland wordt het schuldspel fanatiek gespeeld – niet in de laatste plaats om de naderende verkiezingsstrijd (waarover later meer). Uit de beide coalitiepartijen CDU/CSU en SPD klonk felle kritiek, onder meer op de Europese Commissie die te traag en te bescheiden te werk zou zijn gegaan bij de inkoop van de vaccins. Pikant was vooral het verwijt – zonder twijfel deels ingestoken door Duitse farmaceuten – dat ook interne EU-politiek een belangrijke rol speelde in het aankoopproces en daarom veel te sterk werd ingezet op kwakkelende Franse kanshebbers. „De Europese Commissie heeft waarschijnlijk te bureaucratisch gepland”, aldus de premier van Beieren Markus Söder. „Er zijn te weinig van de juiste soort vaccins besteld en discussies duurden te lang.”

GO VACC YOURSELF: Veel van de kritiek is onterecht. Zeker op dit moment ligt de trage start niet aan een vaccintekort, maar aan lidstaten die er niet in slagen de beschikbare doses in een arm te zetten. Bovendien, benadrukte de Commissie keer op keer, was op het moment dat Brussel begon met het aanschaffen van de vaccins nog allerminst duidelijk welke uiteindelijk zouden werken. Het was daarom verstandig de ‘kansen te spreiden’. Niettemin speelden kosten en het ‘eerlijk’ verdelen van de aankopen over bedrijven uit verschillende landen wel een rol – maar of dat nu negatieve gevolgen heeft is een andere vraag.

Extra shots: De kritiek leidde er in elk geval toe dat de Commissie extra aangespoord werd harder haar best te doen. Vrijdag kondigde ze aan haar bestelling bij Pfizer/BioNtech te verdubbelen – hoewel het gros van die vaccins pas later dit jaar zal arriveren. Crucialer in de Europese vaccinatiestrategie is daarom op dit moment hoe snel andere vaccins beschikbaar komen. Ook daar werd de druk de afgelopen tijd opgevoerd, door lidstaten die jaloers naar het Verenigd Koninkrijk keken, dat al begonnen was met het vaccin van Oxford-AstraZeneca. Hoewel het Europees Medicijnagentschap (EMA) aanvankelijk nog zei dat voorlopig niet te kunnen goedkeuren, bleek het vrijdag plots toch sneller te kunnen. Eind deze maand kan goedkeuring komen, waarna de vaccincampagne pas echt op stoom zal komen.

Stay tuned: Morgen ondervragen Europarlementariërs EU-hoofdonderhandelaar voor de inkoop van coronavaccins, Sandra Gallina, over de aankoopprocedure en de vooruitzichten. Volg het vanaf 9 uur hier.

Germany first: Pijnlijkste puntje in de vaccin-vetes was de ophef over Duitsland, dat op eigen houtje extra doses bij Pfizer had besteld – nota bene terwijl het EU-voorzitter was. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen benadrukte vrijdag dat het landen niet is toegestaan naast de EU-bestelling een eigen koers te varen. Maar of dat betekent dat Duitsland op het matje wordt geroepen? Dat dan toch waarschijnlijk weer niet.

WAHLKAMPF: Deze week kijkt Brussel allereerst in spanning naar Duitsland, waar een verkiezing de toekomst van de EU sterk kan beïnvloeden. Na veel uitstel zal de grootste partij, het CDU, deze zaterdag tijdens een online-partijcongres eindelijk een nieuwe partijvoorzitter kiezen. En die nieuwe voorzitter heeft grote kans ook de kandidaat voor het kanselierschap te zijn en daarmee mogelijk afzwaaiend bondskanselier Angela Merkel eind dit jaar op te volgen.

Dit zijn de namen: Voorspellingen gaan nog alle kanten op. Oude rot Friedrich Merz leek lange tijd onder CDU’ers de populairste kandidaat, maar de afgelopen weken lijkt Armin Laschet, premier van Nordrhein-Westfalen, een voorsprong te nemen. Steeds meer partijgenoten steunen hem openlijk of achter de schermen. En dan is er Norbert Röttgen, die weinigen grote kansen toedichten, maar die toch niet kan worden uitgesloten. Die laatste kandidaat is voor overtuigde Europeanen bovendien de interessantste keuze. Röttgen is uitgesproken voorstander van meer Europese samenwerking, wil de banden met Frankrijk aanhalen en Europa als krachtiger blok in de wereld neerzetten.

Post-Merkel: Wie het wordt is nog zeer onzeker – en wordt na een schriftelijke procedure in de tweede ronde waarschijnlijk ook pas volgende week vrijdag bekend. De keuze wordt niet gemaakt door alle leden maar door 1.001 CDU-gedelegeerden, wat voorspellen extra lastig maakt. Zeker is wel dat vooral een winst voor Merz in Europa enige onrust zou veroorzaken. Merz wordt wel gezien als de anti-Merkel en is openlijk oer-conservatief, hoewel ook hij zich heeft uitgesproken voor een sterker Europa. Merz zou de continuïteit na Merkel het meest onder druk zetten.

Hold your horses: Maar ingewikkelder nog wordt het ná de verkiezing. Want of de nieuwe voorzitter ook de kanselierskandidaat voor duopartij CDU/CSU wordt is nog allerminst zeker. Ook de Beierse premier Markus Söder is daarvoor in de running. En geluiden dat ook de huidige zorgminister Jens Spahn zich wil kandideren worden steeds luider – wat de aanvallen van anderen op zijn coronabeleid mede verklaart. Kortom: ook eind deze maand weten we waarschijnlijk nog niet wie de kandidaat-opvolger van Merkel is. In dit schema van twitteraar Jon Worth staat het labyrinth dat nu wacht mooi verbeeld.

Auf wiedersehen: Afgelopen weekend zwaaide onze geweldige Duitsland-correspondent Juurd Eijsvogel af met dit erg mooie afscheidsverhaal. Vanaf deze week neemt collega Nynke van Verschuer in Berlijn het stokje van hem over.

DE AFGELOPEN TIJD MISSCHIEN GEMIST:

Op de valreep sloot de EU eind december een investeringsakkoord met China. Dit is waarom dat omstreden is.

De Brusselse EU-wijk oogt verlaten. In de stad gingen dit jaar al meer dan tweehonderd cafés en restaurants failliet. Zal de Europese hoofdstad ooit weer worden zoals ze was voor corona?

Na 4,5 jaar onderhandelen wisten de EU en het VK niet verder te komen dan een mager handelsakkoord. Toch is deze deal beter dan No Deal.

De Schotse premier Nicola Sturgeon liet in een breed verspreid opiniestuk weten dat haar land uit het VK wil en terug in de Unie.

Na het Brexit-akkoord benadrukten zowel Brussel als Londen hun successen. Maar heeft er ook daadwerkelijk iemand ‘gewonnen’?

Wat verandert er door Brexit nu concreet? Een overzicht. En wat betekent het akkoord voor Nederlandse bedrijven?